Trong một chuyển biến chính sách được đánh giá là mang tính bước ngoặt, dự thảo sửa đổi Luật Đất đai mới nhất đã chính thức loại bỏ quy định thu khoản tiền sử dụng đất bổ sung đối với thời gian chậm xác định nghĩa vụ tài chính. Quy định cũ từng áp dụng mức thu 5,4%/năm với phần nghĩa vụ tài chính chưa hoàn thành do chậm định giá đất, khiến không ít hộ dân và doanh nghiệp rơi vào tình thế bị truy thu nặng nề. Việc điều chỉnh lần này thể hiện sự thay đổi trong cách tiếp cận quản lý đất đai của nhà nước – từ kiểm soát sang đồng hành và hỗ trợ.
Vì sao cần bỏ?
Quy định thu bổ sung tiền sử dụng đất vốn xuất phát từ mục tiêu đảm bảo công bằng tài chính giữa các đối tượng sử dụng đất. Tuy nhiên, trên thực tế, phần lớn trường hợp bị áp dụng đều là những người không cố ý chậm trễ, mà do hệ thống hành chính xử lý quá chậm hoặc vướng mắc pháp lý chưa được tháo gỡ kịp thời. Không ít người dân đã phải nộp thêm hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng chỉ vì cơ quan chức năng chậm định giá đất hay chậm giao đất thực tế.
Sự bất cập càng rõ ràng hơn khi chính những người bị thu bổ sung lại không có khả năng kiểm soát tiến độ hành chính. Trong khi đó, nghĩa vụ tài chính lại được tính “ngược lại”, từ thời điểm nộp hồ sơ – điều này tạo ra cảm giác bất công và đẩy người dân vào thế bị động. Nhiều chuyên gia gọi đây là một hình thức “phạt oan” hợp pháp, và việc duy trì quy định này trong nhiều năm đã khiến lòng tin vào chính sách đất đai bị bào mòn nghiêm trọng.
Nội dung mới có gì thay đổi?
Trong bản dự thảo công bố cuối tháng 7/2025, nội dung quy định về khoản thu bổ sung tại điểm d khoản 2 Điều 257 đã được loại bỏ hoàn toàn. Như vậy, người sử dụng đất sẽ không còn phải nộp tiền bổ sung cho quãng thời gian mà nghĩa vụ tài chính chưa được xác định – nếu đất chưa được đưa vào sử dụng hoặc chưa có hoạt động kinh doanh sinh lợi. Đây được xem là điều chỉnh mang tính chất công bằng và thực tế, nhất là trong bối cảnh thủ tục hành chính vẫn còn nhiều khâu chồng chéo, mất thời gian.
Đối với trường hợp người sử dụng đất đã khai thác kinh doanh trong thời gian chờ xác định giá đất, dự thảo đề xuất mức thu bổ sung mới là 3,6%/năm, thay vì 5,4% như trước. Đây là sự cân bằng tương đối, nhằm tránh tình trạng trục lợi tài chính từ việc sử dụng đất miễn phí, nhưng cũng không quá nặng tay với người dân. Các chuyên gia nhận định, chính sách mới này sẽ vừa đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước, vừa không đẩy người dân vào thế bị động, khó khăn.
Thay đổi nhỏ, ảnh hưởng lớn
Việc bãi bỏ quy định thu bổ sung là bước cải cách quan trọng, giúp tháo gỡ một trong những rào cản lớn nhất trong việc thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai. Trong thời gian qua, quy định này không chỉ gây thiệt hại tài chính, mà còn khiến quá trình đầu tư – đặc biệt là các dự án nhỏ lẻ, cá nhân – bị kéo dài, vì nhà đầu tư lo sợ rủi ro chi phí phát sinh sau này. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường đầu tư và tiến độ phát triển các khu dân cư mới.
Mặt khác, việc loại bỏ quy định này cũng góp phần làm rõ ranh giới trách nhiệm giữa nhà nước và người dân trong việc xác định giá đất. Trước đây, người dân vừa phải chờ, vừa phải trả tiền vì sự chậm trễ của cơ quan nhà nước – điều này tạo ra mâu thuẫn trong nhận thức và thiếu minh bạch trong thực thi chính sách. Nay, với thay đổi mới, trách nhiệm hành chính sẽ được phân định rõ ràng hơn, giảm nguy cơ xung đột và tạo điều kiện để pháp luật đất đai đi vào thực tế cuộc sống một cách ổn định, hợp lý.
Một thay đổi đáng để kỳ vọng
Đằng sau một dòng quy định được gạch bỏ là cả một hành trình điều chỉnh tư duy chính sách. Khi cơ chế hành chính được vận hành công bằng hơn, người dân sẽ không còn bị “mắc kẹt” trong chính hệ thống phục vụ mình. Cải cách luật đất đai lần này có thể chưa hoàn hảo, nhưng rõ ràng đã đặt nền móng quan trọng cho một môi trường pháp lý minh bạch và bền vững hơn.